Hurûf İlminden Birkaç Demet

dergahecan.com sitesi sahibi Alişir Hoca'ya Teşekkür ederiz...


İlm-i huruf

Mütevahiye ve Mütenakire Harfleri

Mütevahiye harfleri: Şeklen birbirine benzeyen harflerdir.

ب ت ث ـ ف ق ـ ع غ ـ ط ظ ـ س ش ـ ز ر ـ د ذ ـ ج ح خ

Mütenakire harfleri: Şeklen birbirine benzemeyen harflere denir. Bunlar da

8 harfdir: ى ه و ن م ل ك ا

Natıka ve Samıta Harfler

Natıka Harfler: Noktalı olan harflere denir. Bunlar on beş tanedir:

ى م ق ف غ ض ش ز ذ خ ج ث ت ب

Samıta harfler: Bunlar da noktasız olan on üç harfdir:

ه و م ل ك ع ط س ر د ح ا

Harflerin Türleri

Sa’d Harfler - Nuhas Harfler - Karışık Harfler

Sa’d harfler (uğurlu): Samıta harfler, sa’d harfler olup on üç harfdir:

ه و م ل ك ع ط س ر د ح ا

Nuhas harfler (uğursuz): Üzerinde iki veya üç nokta olan harflerdir:

ى ق ش ث ت

Karışık (mümtezic) harfler: Üzerinde bir nokta olan harflerdir:

ن ف غ ض ز ذ خ ج ب

Harfler yönlere de nisbet edilir:Ateşe mensub harfler doğuya, havaya

mensub harfler batıya, suya mensub harfler kuzeye, toprağa mensub harfler

güneye aiddir.

Savakıt

Cümle-i sagire’de sayı değeri olmayan harflere savakıt denir.

ظ خ ش س

Harflerin Ölçüleri

Huruf uleması, ateş, su gibi tabiatlara mensub her yedi harfin ortasındaki dördüncü harfi, bu yedi harfin mensub olduğu tabiatın dördüncü derecesinde saymışlardır.

Ortadaki harfin sağ ve solunda bulunan birinci harfleri üçüncü derece, ikinci harfleri İkinci derece, üçüncü harfleri birinci derece kabul etmişlerdir. Bu yedi harfden birincisi mübteda (başlangıç), sonuncusu münteha olarak adlandırılır. Mesela; Ateşe mensub olan elif he tı mim fa şin zal ( ا ه ط م ف ش ذ) harflerinden ortada bulunan mim hararet ve yabusette dördüncü derece, tı ve fa üçüncü derece, he ve şin ikinci derece, elif ve zal birinci derecedir. Bunlardan elif mübteda, zal müntehadır.Bir kelimede aynı tabiatdan buluna harflerin dereceleri toplanır, bu toplam mikdarca eşit olursa mu’tedile denir. Mesela; ehl (اهل) kelimesi mu’tedile’dir